Wskazówki metodyczne opracowania systemu środowiskowego

Budując system zarządzania środowiskowego szczególna uwagę zwracamy na specyficzne aspekty systemu.

Wstępny przegląd środowiskowy

Wstępny przegląd środowiskowy powinien obejmować takie elementy jak:

• identyfikacja wymagań prawnych
• identyfikacja aspektów środowiskowych
• ocena efektów działalności w porównaniu z kryteriami, normami, przepisami itp.
• istniejące sposoby postępowania
• informacje z badań poprzednich przypadków niezgodności
• punkty widzenia zainteresowanych stron
• funkcje i działania innych systemów, które mogą poprawiać lub pogarszać efekty działalności środowiskowej

Polityka środowiskowa

Polityka środowiskowa powinna uwzględniać:

• cele organizacji
• wymagania zainteresowanych stron
• ciągłe doskonalenie
• zapobieganie zanieczyszczeniom
• wiodące zasady
• koordynację z pozostałą polityką organizacji (polityką jakości, polityką bezpieczeństwa i higieny pracy i in.)
• specyficzne warunki lokalne
• zgodność z przepisami dotyczącymi środowiska.

Polityka środowiskowa może określać zobowiązania do:

• minimalizowania wszystkich znaczących niekorzystnych wpływów na środowisko poprzez stosowanie procedur zintegrowanego zarządzania środowiskowego
• opracowanie procedur do oceny efektów działalności środowiskowej
• uwzględnienia myślenia w kategoriach cyklu życia
• projektowania wyrobów tak aby zminimalizować ich wpływ na środowisko podczas produkcji, użytkowania i likwidacji
• zapobiegania zanieczyszczeniom, zmniejszenia odpadów i zużycia zasobów (materiałów, energii)
• kształcenia i szkolenia
• dzielenia się doświadczeniem środowiskowym
• komunikowania się z zainteresowanymi stronami
• prac mających na celu ciągły i zrównoważony rozwój
• zachęcania do stosowania SZŚ przez dostawców i wykonawców

Identyfikacja aspektów środowiskowych
Zaleca się, aby polityka, cele i zadania organizacji były oparte na znajomości aspektów środowiskowych i znaczącego wpływu na środowisko związanego z działaniami, wyrobami i usługami organizacji. Identyfikacja aspektów środowiskowych jest nieustannym procesem, który określa przeszły, aktualny i potencjalny wpływ (pozytywny i negatywny) działań organizacji na środowisko. Proces obejmuje też identyfikację potencjalnego wpływu przepisów i oddziaływań gospodarczych na organizację i wpływów na zdrowie i bezpieczeństwo oraz ryzyka środowiskowego.

Kolejne kroki przy identyfikacji aspektów środowiskowych:
Inwentaryzacja procesów
-Zinwentaryzować wszystkie procesy według wybranego kryterium, np. :

• wg sposobu wytwarzania
• wg doboru surowców wejściowych

-Przeprowadzić weryfikację kompletności procesów poprzez analizę :

• procesów
• operacji
• spisu budynków i pomieszczeń

-Ustalić procesy główne.
-Prowadzić rejestrację procesów

Analiza jakościowa aspektów środowiskowych

Bazując na dostępnych informacjach, np. danych o zakupach surowców, materiałów, charakterystykach procesów i innych dokumentach przeprowadzić analizę aby ustalić wszystkie elementy procesów, które mogą oddziaływać na środowisko.

Wyniki analizy należy udokumentować.
Pomocny może być plan zagospodarowania organizacji, z zaznaczonymi procesami, magazynami, polami odkładczymi itp.

Analiza aspektów na podstawie wydanych zezwoleń i wymagań prawnych.
Należy określić kategorię aspektu z uwagi na charakter wymagań prawnych i zidentyfikować rodzaj wymagań prawnych lub innych zawartych w uzgodnieniach, decyzjach, normach lub instrukcjach zakładowych.

Przykładowe aspekty środowiskowe:

Aspekt	Oddziaływanie
Emisja do powietrza	zanieczyszczenie powietrza, ubytek ozonu, zagrożenie dla zdrowia
Zrzuty do wody	zanieczyszczenie wody, niszczenie flory/fauny
Zrzuty do gleby	zanieczyszczenie gleby, wód gruntowych, niszczenie flory/fauny.
Wytwarzanie odpadów	zanieczyszczenie powietrza, gleby, wody
Zużycie zasobów	wyczerpanie zasobów
Aspekt wizualny	Oddziaływanie wizualne

Ocena ryzyka powstania zagrożenia dla środowiska wskutek sytuacji awaryjnych

Należy określić możliwości powstania zagrożenia dla środowiska, wywołanego różnego rodzaju sytuacjami awaryjnymi i zdarzeniami losowymi.
Trzeba także uwzględnić zakres możliwego oddziaływania zdarzenia na środowisko, szacowaną ekspozycję na narażenie oraz prawdopodobieństwo jego pojawienia się.

Klasyfikacja ważności oddziaływań na środowisko
Dala każdego zarejestrowanego aspektu należy określić ważność oddziaływania na środowisko, w oparciu o przyjęty system klasyfikacji.
Powinny zostać zinwentaryzowane aspekty istotne ze względu na wymagania prawne. Jeśli to możliwe, należy zbierać dane liczbowe określające wielkość oddziaływania (przez bezpośredni pomiar albo poprzez obliczenia lub pomiary wielkości pośrednich). Na tej podstawie można określić stopień uciążliwości oddziaływania na środowisko i klasyfikować oddziaływania np. dla emisji zanieczyszczeń do powietrza, odpadów itp.

Definiowanie działań priorytetowych
Ustalanie działań i celów priorytetowych następuje w oparciu o hierarchię ważności wykazaną w trakcie oceny uciążliwości oddziaływań i związanego z nimi ryzyka powstania zagrożenia dla środowiska.

Rejestr aspektów środowiskowych
Rejestr aspektów środowiskowych stanowi zbiór zapisów przedstawiających:

• sposób identyfikacji i klasyfikacji aspektów środowiskowych poszczególnych procesów bądź wyrobów,
• arkusze oceny ryzyka związanego z sytuacjami awaryjnymi możliwymi do powstania podczas prowadzenia procesów produkcyjnych bądź transportu i magazynowania materiałów,
• informacje określające zasady klasyfikacji tych aspektów, które nie są opisane w procedurze wraz z komentarzami
• zestawienia umożliwiające w prosty sposób przedstawić wielkość oddziaływania na środowisko różnych form aktywności firmy

Rejestr dostarcza informacji o ważności oddziaływań na środowisko, umożliwia śledzenie występujących zmian, pozwala na sformułowanie celów, które są podstawą dla ustalania planów poprawy ochrony środowiska.

Zarządzanie rejestrem
Zarządzanie rejestrem prowadzą osoby wyznaczone przez kierownictwo organizacji. Przynajmniej raz w roku właściciele procesów wykonywać powinni okresowe przeglądy zarządzanych przez siebie procesów, sprawdzając zgodność opisanych w rejestrze aspektów i oddziaływań ze stanem faktycznym. W przypadku rozbieżności należy rejestr zaktualizować.
Przeglądy mogą być rejestrowane w sposób przyjęty w poszczególnych komórkach organizacyjnych. Przykładowy wzór rejestru przedstawiony jest poniżej.